【算法讲5:乘性函数(中)】莫比乌斯函数 | 莫比乌斯反演 | 莫比乌斯反演应用

  • 内容出自:《初等数论及其应用》第六版第七章

前置

⌈ \lceil 莫比乌斯函数 ⌋ \rfloor

  • 有一个算数函数 f f f F F F 是它的和函数 F ( n ) = ∑ d ∣ n f ( d ) F(n)=\underset{d|n}{\sum}f(d) F(n)=dnf(d)
    我们已知和函数 F F F ,是否能反推算数函数 f f f ?我们可以按照定义展开:
    F ( 1 ) = f ( 1 ) F ( 2 ) = f ( 1 ) + f ( 2 ) F ( 3 ) = f ( 1 ) + f ( 3 ) F ( 4 ) = f ( 1 ) + f ( 2 ) + f ( 4 ) F ( 5 ) = f ( 1 ) + f ( 5 ) F ( 6 ) = f ( 1 ) + f ( 2 ) + f ( 3 ) + f ( 6 ) F ( 7 ) = f ( 1 ) + f ( 7 ) F ( 8 ) = f ( 1 ) + f ( 2 ) + f ( 4 ) + f ( 8 ) \begin{aligned} &F(1)=f(1)\\ &F(2)=f(1)+f(2)\\ &F(3)=f(1)+f(3)\\ &F(4)=f(1)+f(2)+f(4)\\ &F(5)=f(1)+f(5)\\ &F(6)=f(1)+f(2)+f(3)+f(6)\\ &F(7)=f(1)+f(7)\\ &F(8)=f(1)+f(2)+f(4)+f(8)\\ \end{aligned} F(1)=f(1)F(2)=f(1)+f(2)F(3)=f(1)+f(3)F(4)=f(1)+f(2)+f(4)F(5)=f(1)+f(5)F(6)=f(1)+f(2)+f(3)+f(6)F(7)=f(1)+f(7)F(8)=f(1)+f(2)+f(4)+f(8)
    等,通过解方程,我们可以得到:
    f ( 1 ) = F ( 1 ) f ( 2 ) = F ( 2 ) − F ( 1 ) f ( 3 ) = F ( 3 ) − F ( 1 ) f ( 4 ) = F ( 4 ) − F ( 2 ) f ( 5 ) = F ( 5 ) − F ( 1 ) f ( 6 ) = F ( 6 ) − F ( 3 ) − F ( 2 ) + F ( 1 ) f ( 7 ) = F ( 7 ) − F ( 1 ) f ( 8 ) = F ( 8 ) − F ( 4 ) \begin{aligned} &f(1)=F(1)\\ &f(2)=F(2)-F(1)\\ &f(3)=F(3)-F(1)\\ &f(4)=F(4)-F(2)\\ &f(5)=F(5)-F(1)\\ &f(6)=F(6)-F(3)-F(2)+F(1)\\ &f(7)=F(7)-F(1)\\ &f(8)=F(8)-F(4)\\ \end{aligned} f(1)=F(1)f(2)=F(2)F(1)f(3)=F(3)F(1)f(4)=F(4)F(2)f(5)=F(5)F(1)f(6)=F(6)F(3)F(2)+F(1)f(7)=F(7)F(1)f(8)=F(8)F(4)
  • 注意到, f ( n ) f(n) f(n) 等于形式为 ± F ( n d ) \pm F(\frac{n}{d}) ±F(dn) 的一些项之和,其中 d ∣ n d|n dn ,可能有这样一个等式:
    f ( n ) = ∑ d ∣ n μ ( d ) F ( n d ) f(n)=\underset{d|n}{\sum}\mu(d)F(\frac{n}{d}) f(n)=dnμ(d)F(dn)
    其中 μ ( d ) \mu(d) μ(d) 是算数函数。如果该等式成立,我们会得到:
    μ ( 1 ) = 1 μ ( 2 ) = − 1 μ ( 3 ) = − 1 μ ( 4 ) = 0 μ ( 5 ) = − 1 μ ( 6 ) = 1 μ ( 7 ) = − 1 μ ( 8 ) = 0 \begin{aligned} &\mu(1)=1\\ &\mu(2)=-1\\ &\mu(3)=-1\\ &\mu(4)=0\\ &\mu(5)=-1\\ &\mu(6)=1\\ &\mu(7)=-1\\ &\mu(8)=0\\ \end{aligned} μ(1)=1μ(2)=1μ(3)=1μ(4)=0μ(5)=1μ(6)=1μ(7)=1μ(8)=0
  • (1)容易得到,若 p p p 是素数,则 f ( p ) = F ( p ) − F ( 1 ) f(p)=F(p)-F(1) f(p)=F(p)F(1),则 μ ( p ) = − 1 \mu(p)=-1 μ(p)=1
    (2)又因为 F ( p 2 ) = f ( 1 ) + f ( p ) + f ( p 2 ) F(p^2)=f(1)+f(p)+f(p^2) F(p2)=f(1)+f(p)+f(p2),我们有 f ( p 2 ) = F ( p 2 ) − f ( 1 ) − f ( p ) = F ( p 2 ) − F ( 1 ) − F ( p ) + F ( 1 ) = F ( p 2 ) − F ( p ) f(p^2)=F(p^2)-f(1)-f(p)=F(p^2)-F(1)-F(p)+F(1)=F(p^2)-F(p) f(p2)=F(p2)f(1)f(p)=F(p2)F(1)F(p)+F(1)=F(p2)F(p),则 μ ( p 2 ) = 0 \mu(p^2)=0 μ(p2)=0
    (3)类似的推理,对于任意素数 p p p ,整数 k > 1 k>1 k>1,有 μ ( p k ) = 0 \mu(p^k)=0 μ(pk)=0
  • 据此,我们给莫比乌斯函数 μ ( n ) \mu(n) μ(n) 的定义
    μ ( n ) { 1 如 果 n = 1 ( − 1 ) r 如 果 n = p 1 p 2 ⋯ p r , 其 中 p i 为 不 同 的 素 数 0 其 他 情 况 \mu(n)\begin{cases}1&如果 n=1\\(-1)^r&如果n=p_1p_2\cdots p_r,其中 p_i为不同的素数\\0&其他情况\end{cases} μ(n)1(1)r0n=1n=p1p2prpi
    容易得到,如果 n n n 被一个素数的平方因子整除,则 μ ( n ) = 0 \mu(n)=0 μ(n)=0
    n n n 不含平方因子,则 μ ( n ) ≠ 0 \mu(n)\ne0 μ(n)=0
  • 定理1:莫比乌斯函数 μ ( n ) \mu(n) μ(n) 是乘性函数。
    证明:若 m 、 n m、n mn为互素的正整数,则 μ ( m n ) = ( − 1 ) s + t = ( − 1 ) s ( − 1 ) t = μ ( m ) μ ( n ) \mu(mn)=(-1)^{s+t}=(-1)^s(-1)^t=\mu(m)\mu(n) μ(mn)=(1)s+t=(1)s(1)t=μ(m)μ(n)
  • 定理2:莫比乌斯函数的和函数 F ( n ) = ∑ d ∣ n μ ( d ) F(n)=\underset{d|n}{\sum}\mu(d) F(n)=dnμ(d) 满足:
    ∑ d ∣ n μ ( d ) = { 1 若 n = 1 0 若 n > 1 \underset{d|n}{\sum}\mu(d)= \begin{cases} 1&若 n=1\\ 0&若 n>1 \end{cases} dnμ(d)={ 10n=1n>1
    证明:
    (1)若 n = 1 n=1 n=1,显然满足 F ( 1 ) = 1 F(1)=1 F(1)=1
    (2)若 n > 1 n>1 n>1,因为 μ \mu μ 是乘性函数,所以 F F F 也是乘性函数。
    (3)假设 p p p 是素数, k k k 是正整数,我们得到
    F ( p k ) = ∑ d ∣ p k μ ( d ) = μ ( 1 ) + μ ( p ) + μ ( p 2 ) + ⋯ + μ ( p k ) = 1 + ( − 1 ) + 0 + ⋯ + 0 = 0 \begin{aligned}F(p^k) &=\underset{d|p^k}{\sum}\mu(d)\\ &=\mu(1)+\mu(p)+\mu(p^2)+\cdots+\mu(p^k)\\ &=1+(-1)+0+\cdots+0\\ &=0 \end{aligned} F(pk)=dpkμ(d)=μ(1)+μ(p)+μ(p2)++μ(pk)=1+(1)+0++0=0
    因为 p i p^i pi i ≥ 2 i\ge2 i2 μ ( p i ) = 0 \mu(p^i)=0 μ(pi)=0
    (4) F ( n ) = F ( p 1 a 1 ) F ( p 2 a 2 ) ⋯ F ( p s a s ) = 0 F(n)=F(p_1^{a_1})F(p_2^{a_2})\cdots F(p_s^{a_s})=0 F(n)=F(p1a1)F(p2a2)F(psas)=0,因为右边每一项都是 0 0 0

⌈ \lceil 莫比乌斯反演 ⌋ \rfloor

  • 定理1:若 f f f 是算数函数, F F F f f f 的和函数,对于任意正整数 n n n 满足 F ( n ) = ∑ d ∣ n f ( d ) F(n)=\underset{d|n}{\sum}f(d) F(n)=dnf(d)
    则对任意正整数 n n n f ( n ) = ∑ d ∣ n μ ( d ) F ( n d ) f(n)=\underset{d|n}{\sum}\mu(d)F(\frac{n}{d}) f(n)=dnμ(d)F(dn)
    证明:
    等式含有双重和,我们替换得到:
    ∑ d ∣ n μ ( d ) F ( n d ) = ∑ d ∣ n ( μ ( d ) ∑ e ∣ ( n / d ) f ( e ) ) = ∑ d ∣ n ( ∑ e ∣ ( n / d ) μ ( d ) f ( e ) ) = ∑ e ∣ n ( ∑ d ∣ ( n / d ) f ( e ) μ ( d ) ) = ∑ e ∣ n ( f ( e ) ∑ d ∣ ( n / d ) μ ( d ) ) 因 为 只 有 n = e 时 ∑ d ∣ ( n / d ) μ ( d ) = 1 , 否 则 ∑ d ∣ ( n / d ) μ ( d ) = 0 = f ( n ) × 1 = f ( n ) \begin{aligned} \underset{d|n}{\sum}\mu(d)F(\frac{n}{d})&=\underset{d|n}{\sum}\Big(\mu(d)\underset{e|(n/d)}{\sum}f(e)\Big)\\ &=\underset{d|n}{\sum}\Big( \underset{e|(n/d)}{\sum}\mu(d)f(e) \Big)\\ &=\underset{e|n}{\sum}\Big( \underset{d|(n/d)}{\sum}f(e)\mu(d) \Big)\\ &=\underset{e|n}{\sum}\Big( f(e)\underset{d|(n/d)}{\sum}\mu(d) \Big)&&&&因为只有n=e时\underset{d|(n/d)}{\sum}\mu(d)=1,否则\underset{d|(n/d)}{\sum}\mu(d)=0\\ &=f(n)\times1\\ &=f(n) \end{aligned} dnμ(d)F(dn)=dn(μ(d)e(n/d)f(e))=dn(e(n/d)μ(d)f(e))=en(d(n/d)f(e)μ(d))=en(f(e)d(n/d)μ(d))=f(n)×1=f(n)n=ed(n/d)μ(d)=1d(n/d)μ(d)=0
  • 定理2:如果 f f f 的和函数 F F F 是乘性函数,那么 f f f 也是乘性函数。
    证明:令 m 、 n m、n mn 为互素的正整数,则
    f ( m n ) = ∑ d ∣ m n μ ( d ) F ( m n d ) = ∑ d 1 ∣ m , d 2 ∣ n μ ( d 1 d 2 ) F ( m n d 1 d 2 ) = ∑ d 1 ∣ m , d 2 ∣ n μ ( d 1 ) μ ( d 2 ) F ( m d 1 ) F ( n d 2 ) = ∑ d 1 ∣ m μ ( d 1 ) F ( m d 1 ) × ∑ d 2 ∣ n μ ( d 2 ) F ( n d 2 ) = f ( m ) f ( n ) \begin{aligned} f(mn)&=\underset{d|mn}{\sum}\mu(d)F(\frac{mn}{d})\\ &=\underset{d_1|m,d_2|n}{\sum}\mu(d_1d_2)F(\frac{mn}{d_1d_2})\\ &=\underset{d_1|m,d_2|n}{\sum}\mu(d_1)\mu(d_2)F(\frac{m}{d_1})F(\frac{n}{d_2})\\ &=\underset{d_1|m}{\sum}\mu(d_1)F(\frac{m}{d_1})\times\underset{d_2|n}{\sum}\mu(d_2)F(\frac{n}{d_2})\\ &=f(m)f(n) \end{aligned} f(mn)=dmnμ(d)F(dmn)=d1md2nμ(d1d2)F(d1d2mn)=d1md2nμ(d1)μ(d2)F(d1m)F(d2n)=d1mμ(d1)F(d1m)×d2nμ(d2)F(d2n)=f(m)f(n)

⌈ \lceil 莫比乌斯反演应用 ⌋ \rfloor

  • 例1:若 n n n 是正整数,则 ϕ ( n ) = n ∑ d ∣ n μ ( d ) 1 d \phi(n)=n\underset{d|n}{\sum}\mu(d)\frac{1}{d} ϕ(n)=ndnμ(d)d1
    证明:设 h ( x ) = x h(x)=x h(x)=x,则 h ( x ) = x = ∑ d ∣ n ϕ ( d ) h(x)=x=\underset{d|n}{\sum}\phi(d) h(x)=x=dnϕ(d)
    根据莫比乌斯反演公式,得到 ϕ ( d ) = ∑ d ∣ n μ ( d ) h ( n d ) = n ∑ d ∣ n μ ( d ) 1 d \phi(d)=\underset{d|n}{\sum}\mu(d)h(\frac{n}{d})=n\underset{d|n}{\sum}\mu(d)\frac{1}{d} ϕ(d)=dnμ(d)h(dn)=ndnμ(d)d1

  • 例2:假设 f f f 是乘性函数,且满足 f ( 1 ) = 1 f(1)=1 f(1)=1,证明:
    ∑ d ∣ n μ ( d ) f ( d ) = ( 1 − f ( p 1 ) ) ( 1 − f ( p 2 ) ) ⋯ ( 1 − f ( p s ) ) \underset{d|n}{\sum}\mu(d)f(d)=(1-f(p_1))(1-f(p_2))\cdots(1-f(p_s)) dnμ(d)f(d)=(1f(p1))(1f(p2))(1f(ps))
    其中 n n n 的素幂因子分解为 n = p 1 a 1 p 2 a 2 ⋯ p s a s n=p_1^{a_1}p_2^{a_2}\cdots p_s^{a_s} n=p1a1p2a2psas
    证明:
    (1)因为 μ 、 f \mu、f μf都是乘性的,他们的乘积函数 μ f \mu f μf也是乘性的,乘积函数的和函数也是乘性的。
    (2)我们只要对 n = p k n=p^k n=pk 进行讨论即可。其中 p p p 是一个素数, k k k 是一个正整数。
    ∑ d ∣ p k μ ( d ) f ( d ) = 0 + ⋯ + 0 + μ ( d ) f ( d ) + μ ( 1 ) f ( 1 ) = 1 − f ( p ) \underset{d|p^k}{\sum}\mu(d)f(d)=0+\cdots+0+\mu(d)f(d)+\mu(1)f(1)=1-f(p) dpkμ(d)f(d)=0++0+μ(d)f(d)+μ(1)f(1)=1f(p)
    (3)对于每一个不同的素因子 p p p 进行乘积,故原式成立。

  • 例3:求出对于所有正整数 n n n ∑ d ∣ n d μ ( d ) \underset{d|n}{\sum}d\mu(d) dndμ(d) 的简单公式
    解:令 h ( x ) = x h(x)=x h(x)=x ,该函数为乘性函数,且 h ( 1 ) = 1 h(1)=1 h(1)=1
    其中 n n n 的素幂因子分解为 n = p 1 a 1 p 2 a 2 ⋯ p s a s n=p_1^{a_1}p_2^{a_2}\cdots p_s^{a_s} n=p1a1p2a2psas
    原 式 子 = ∑ d ∣ n μ ( d ) h ( d ) = ( 1 − h ( p 1 ) ) ( 1 − h ( p 2 ) ) ⋯ ( 1 − h ( p s ) ) = ( 1 − p 1 ) ( 1 − p 2 ) ⋯ ( 1 − p s ) = ∏ i ( 1 − p i ) \begin{aligned}原式子 &=\underset{d|n}{\sum}\mu(d)h(d)=(1-h(p_1))(1-h(p_2))\cdots(1-h(p_s))\\ &=(1-p_1)(1-p_2)\cdots(1-p_s)\\ &=\underset{i}{\prod}(1-p_i) \end{aligned} =dnμ(d)h(d)=(1h(p1))(1h(p2))(1h(ps))=(1p1)(1p2)(1ps)=i(1pi)

  • 例4:求出对于所有正整数 n n n ∑ d ∣ n μ ( d ) τ ( d ) \underset{d|n}{\sum}\mu(d)\tau(d) dnμ(d)τ(d) 的简单公式
    解: τ ( x ) \tau(x) τ(x) 为因子个数函数,是乘性函数,且 τ ( x ) = 1 \tau(x)=1 τ(x)=1
    其中 n n n 的素幂因子分解为 n = p 1 a 1 p 2 a 2 ⋯ p s a s n=p_1^{a_1}p_2^{a_2}\cdots p_s^{a_s} n=p1a1p2a2psas
    原 式 子 = ∑ d ∣ n μ ( d ) τ ( d ) = ( 1 − τ ( p 1 ) ) ( 1 − τ ( p 2 ) ) ⋯ ( 1 − τ ( p s ) ) = ( 1 − 2 ) ( 1 − 2 ) ⋯ ( 1 − 2 ) = ( − 1 ) s \begin{aligned}原式子 &=\underset{d|n}{\sum}\mu(d)\tau(d)=(1-\tau(p_1))(1-\tau(p_2))\cdots(1-\tau(p_s))\\ &=(1-2)(1-2)\cdots(1-2)\\ &=(-1)^{s} \end{aligned} =dnμ(d)τ(d)=(1τ(p1))(1τ(p2))(1τ(ps))=(12)(12)(12)=(1)s

  • 例5:求出对于所有正整数 n n n ∑ d ∣ n μ ( d ) σ ( d ) \underset{d|n}{\sum}\mu(d)\sigma(d) dnμ(d)σ(d) 的简单公式
    解: σ ( x ) \sigma(x) σ(x) 为因子和函数,是乘性函数,且 σ ( x ) = 1 \sigma(x)=1 σ(x)=1
    其中 n n n 的素幂因子分解为 n = p 1 a 1 p 2 a 2 ⋯ p s a s n=p_1^{a_1}p_2^{a_2}\cdots p_s^{a_s} n=p1a1p2a2psas
    原 式 子 = ∑ d ∣ n μ ( d ) σ ( d ) = ( 1 − σ ( p 1 ) ) ( 1 − σ ( p 2 ) ) ⋯ ( 1 − σ ( p s ) ) = ( − p 1 ) ( − p 2 ) ⋯ ( − p s ) = ( − 1 ) s ∏ i p i \begin{aligned}原式子 &=\underset{d|n}{\sum}\mu(d)\sigma(d)=(1-\sigma(p_1))(1-\sigma(p_2))\cdots(1-\sigma(p_s))\\ &=(-p_1)(-p_2)\cdots(-p_s)\\ &=(-1)^{s}\underset{i}{\prod}p_i \end{aligned} =dnμ(d)σ(d)=(1σ(p1))(1σ(p2))(1σ(ps))=(p1)(p2)(ps)=(1)sipi

  • 例6:设 n n n 为正整数,证明
    ∏ d ∣ n μ ( d ) { − 1 如 果 n 是 素 数 0 如 果 n 含 平 方 因 子 1 n 是 合 数 且 不 含 平 方 因 子 \underset{d|n}{\prod}\mu(d) \begin{cases} -1&如果 n 是素数\\ 0&如果n含平方因子\\ 1&n是合数且不含平方因子 \end{cases} dnμ(d)101nnn
    证明:
    (1)若 n n n 是素数,则原式 = μ ( 1 ) μ ( p ) = − 1 =\mu(1)\mu(p)=-1 =μ(1)μ(p)=1
    (2)若 n n n 有平方因子 p 2 p^2 p2 ,因为 μ ( p 2 ) = 0 \mu(p^2)=0 μ(p2)=0 所以原式 = 0 =0 =0
    (3)若 n n n 的素幂因子分解为 n = p 1 p 2 ⋯ p s n=p_1p_2\cdots p_s n=p1p2ps
    从其中选择偶数个素数形成 d d d 的话, μ ( d ) = 1 \mu(d)=1 μ(d)=1
    从其中选择奇数个素数形成 d d d 的话, μ ( d ) = − 1 \mu(d)=-1 μ(d)=1
    那么有几种选择偶数的方案?就是 C n 0 + C n 2 + ⋯ + C n 2 k = 2 n − 1 C_n^0+C_n^2+\cdots+C_n^{2k}=2^{n-1} Cn0+Cn2++Cn2k=2n1 为偶数
    那么有几种选择奇数的方案?就是 C n 1 + C n 3 + ⋯ + C n 2 k + 1 = 2 n − 1 C_n^1+C_n^3+\cdots+C_n^{2k+1}=2^{n-1} Cn1+Cn3++Cn2k+1=2n1 为偶数
    故此时乘积易得为 1 1 1

猜你喜欢

转载自blog.csdn.net/weixin_45775438/article/details/113432213
今日推荐