常微分方程初等解法(一)

常用定义

首先介绍一下包括向量组的朗斯基行列式(Wronskian)矩阵的范数矩阵指数等定义的描述及性质的定义

朗斯基行列式(Wronskian)

定义: 设有 n n 个定义在区间 a t b a \leq t \leq b 上的向量函数
x 1 ( t ) = [ x 11 ( t ) x 21 ( t ) x n 1 ( t ) ] = ,   , x 1 ( t ) = [ x 1 n ( t ) x 2 n ( t ) x n n ( t ) ] \boldsymbol{x}_1(t)= \left[ \begin{matrix} x_{11}(t) \\ x_{21}(t) \\ \vdots \\ x_{n1}(t) \\ \end{matrix} \right] =, \cdots, \boldsymbol{x}_1(t)= \left[ \begin{matrix} x_{1n}(t) \\ x_{2n}(t) \\ \vdots \\ x_{nn}(t) \\ \end{matrix} \right]
由这 n n 个向量函数构成的行列式
W [ x 1 ( t ) , x 2 ( t ) ,   , x n ( t ) ] W x 11 ( t ) x 12 ( t ) x 1 n ( t ) x 21 ( t ) x 22 ( t ) x 2 n ( t ) x n 1 ( t ) x n 2 ( t ) x n n ( t ) \boldsymbol{W}\left[ \boldsymbol{x}_1(t),\boldsymbol{x}_2(t),\cdots,\boldsymbol{x}_n(t) \right] \equiv \boldsymbol{W} \equiv \left| \begin{matrix} x_{11}(t) & x_{12}(t) & \cdots & x_{1n}(t) \\ x_{21}(t) & x_{22}(t) & \cdots & x_{2n}(t) \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ x_{n1}(t) & x_{n2}(t) & \cdots & x_{nn}(t) \end{matrix} \right|
称为这些向量函数的朗斯基行列式(Wronskian)行列式

矩阵范数

定义: 对于 n × n n \times n 矩阵 A = [ a i j ] n × n \mathbf{A}=[a_{ij}]_{n \times n} n n 维向量 x = [ x 1 x 2 x n ] \boldsymbol{x}=\left[ \begin{matrix} x_1 \\ x_2 \\ \vdots \\ x_n \end{matrix} \right] , 我们定义它的范数为
A = i , j = 1 n a i j x = i = 1 n x i || \mathbf{A} || = \sum_{i,j=1}^{n} | a_{ij} | \qquad ||\boldsymbol{x} || =\sum_{i=1}^n|x_i|

性质: A , B \mathbf{A},\mathbf{B} n × n n \times n 矩阵, x , y \boldsymbol{x}, \boldsymbol{y} n n 维向量, 这是容易验证下面两个性质:
1.   A B A B A x A x 1. \ || \mathbf{A B} || \leq || \mathbf{A} || \cdot || \mathbf{B} || \\ \quad || \mathbf{A} \boldsymbol{x}|| \leq || \mathbf{A} || \cdot || \boldsymbol{x} ||
2.   A + B A + B x + y x + y 2. \ || \mathbf{A + B} || \leq || \mathbf{A} || + || \mathbf{B} || \\ \quad || \boldsymbol{x} + \boldsymbol{y}|| \leq || \boldsymbol{x} || +|| \boldsymbol{y} ||

矩阵指数

定义: 如果 A \mathbf{A} 是一个 n × n n \times n 常数矩阵, 我们定义矩阵指数 exp A \exp \mathbf{A} 为下面的矩阵级数的和
exp A = k = 0 A k k ! = E + A + A 2 2 ! + + A m m ! + \exp \mathbf{A} = \sum_{k=0}^{\infty} \frac{\mathbf{A}^k}{k!} = \mathbf{E} + \mathbf{A} + \frac{\mathbf{A^2}}{2!} + \cdots + \frac{\mathbf{A^m}}{m!} + \cdots
其中 E \mathbf{E} n n 阶单位矩阵, A m \mathbf{A}^m 是矩阵 A \mathbf{A} m m 次幂. 这里我们规定 A 0 = E , 0 ! = 1 \mathbf{A}^0 = \mathbf{E}, 0!=1 .

性质:

  1. 级数 exp A \exp \mathbf{A} 是收敛的
    A k k ! A k k ! exp A = k = 0 A k k ! k = 1 A k k ! = n 1 + e A \because || \frac{\mathbf{A}^k}{k!} || \leq \frac{||\mathbf{A}^k||}{k!} \\ \therefore \exp \mathbf{A} = \sum_{k=0}^{\infty} \frac{\mathbf{A}^k}{k!} \leq \sum_{k=1}^{\infty} \frac{||\mathbf{A}^k||}{k!} = n-1 + e^{||\mathbf{A}||} ,即级数收敛

  2. 进一步地, 级数
    exp A t = k = 0 A k t k k ! \exp \mathbf{A}t = \sum_{k=0}^\infty \frac{\mathbf{A}^k t^k}{k!} t t 的任何有限区间上是一致收敛的.
    对于一切正整数 k k , 当 t c |t| \leq c ( c c 是某一正常数)时, 有
    A k t k k ! A k t k k ! A k c k k ! || \frac{\mathbf{A}^k t^k}{k!} \leq \frac{||\mathbf{A}||^k |t|^k}{k!} \leq \frac{||\mathbf{A}||^k c^k}{k!}
    而级数 k = 0 A k c k k ! \sum_{k=0}^\infty \frac{||\mathbf{A}||^k c^k}{k!} 是收敛的, 因而 exp A t = k = 0 A k t k k ! \exp \mathbf{A}t = \sum_{k=0}^\infty \frac{\mathbf{A}^k t^k}{k!} 是一致收敛的.

  3. 如果矩阵 A , B \mathbf{A}, \mathbf{B} 是可交换的, 即 A B = B A \mathbf{AB}=\mathbf{BA} , 则
    exp ( A + B ) = exp A exp B \exp (\mathbf{A} + \mathbf{B}) = \exp \mathbf{A} \exp \mathbf{B}

一阶微分方程

变量分离方程

一种常见的一阶常微分方程如
(1) d y d x = f ( x ) φ ( y ) \frac{dy}{dx}=f(x)\varphi(y) \tag{1}
称为变量分离方程,这里 f ( x ) , φ ( y ) f(x), \varphi(y) 分别是 x , y x,y 的连续函数。

求解过程

首先将变量进行分离,即将等号两侧变量进行统一
d y φ ( y ) = f ( x ) d x \frac{dy}{\varphi(y)}=f(x)dx
然后同时对两边积分,得到
d y φ ( y ) = f ( x ) d x + c \int\frac{dy}{\varphi(y)}=\int f(x)dx+c
可将与 f ( x ) d x \int f(x)dx 看作 1 φ ( y ) \frac{1}{\varphi(y)} f ( x ) f(x) 的某个原函数,而 c c 则使得这两个原函数有意义。

最后通过求解原函数即可求得变量分离方程的通解。

例1

求方程
(2) d y d x = P ( x ) y \frac{dy}{dx}=P(x)y \tag{2}
的通解,其中 P ( x ) P(x) x x 的连续函数.
:将变量分离,得到
d y y = P ( x ) d x \frac{dy}{y}=P(x)dx
对两边积分,即得
ln y = P ( x ) d x + c ~ \ln|y|=\int P(x) dx+\tilde{c}
其中 c ~ \tilde{c} 是任意常数,由对数定义,即有
y = e P ( x ) d x + c ~ |y|=e^{\int P(x)dx + \tilde{c}}

y = ± e c ~ e P ( x ) d x y=\pm e^{\tilde{c}} \cdot e^{\int P(x)dx}
± e c ~ = c \pm e^{\tilde{c}}=c ,得到
(3) y = c e P ( x ) d x y=ce^{\int P(x)dx}\tag{3}

此外, y = 0 y=0 显然也是例1的解. 如果在上式中允许 c = 0 c=0 ,则 y = 0 y=0 也就包括在例1中,因而,式 ( 2 ) (2) 的通解为式 ( 3 ) (3) ,其中 c c 为任意常数,

线性微分方程组

现在讨论线性微分方程组
(4) x = A ( t ) x + f ( t ) \boldsymbol{x}'=\boldsymbol{A}(t)\boldsymbol{x}+f(t) \tag{4}
的一般理论,主要是研究它的解的结构问题,
如果 f ( t ) ̸ 0 \boldsymbol{f(t)\not\equiv0} ,则称上式为非齐线性的,
如果 f ( t ) 0 \boldsymbol{f(t)\equiv0} ,则方程的形式为
(5) x = A ( t ) x \boldsymbol{x}'=\boldsymbol{A}(t)\boldsymbol{x} \tag{5}
则称上式为齐线性的.,通常称 x = A ( t ) x \boldsymbol{x}'=\boldsymbol{A}(t)\boldsymbol{x} 对应于 x = A ( t ) x + f ( t ) \boldsymbol{x}'=\boldsymbol{A}(t)\boldsymbol{x}+f(t) 的齐线性方程组.

齐线性微分方程组

齐线性微分方程组的性质

(5) x = A ( t ) x \boldsymbol{x}'=\boldsymbol{A}(t)\boldsymbol{x} \tag{5}

定理1

如果 x 1 ( t ) , x 2 ( t ) , , x n ( t ) \boldsymbol{x}_1(t), \boldsymbol{x}_2(t),\dots,\boldsymbol{x}_n(t) 是式(5)的 n n 个线性无关的解,则式(5)的任一解 x ( t ) \boldsymbol{x}(t) 均可表示为
x ( t ) = c 1 x 1 ( t ) + c 2 x 2 ( t ) + + c n x n ( t ) \boldsymbol{x}(t)=c_1\boldsymbol{x}_1(t)+c_2\boldsymbol{x}_2(t)+\cdots+c_n\boldsymbol{x}_n(t)
这里 c 1 , c 2 ,   , c n c_1,c_2,\cdots,c_n 是相应的确定常数
证明:任取 t 0 [ a , b ] t_0 \in [a,b] ,令
(6) x ( t 0 ) = c 1 x 1 ( t 0 ) + c 2 x 2 ( t 0 ) + + c n x n ( t 0 ) \boldsymbol{x}(t_0)=c_1\boldsymbol{x}_1(t_0)+c_2\boldsymbol{x}_2(t_0)+\cdots+c_n\boldsymbol{x}_n(t_0) \tag{6}
把式(6)看作是以 c 1 , c 2 ,   , c n c_1,c_2,\cdots,c_n 为未知量的线性代数方程组,该方程组的系数行列式就是 W ( t 0 ) W(t_0) . 由于 x 1 ( t ) , x 2 ( t ) , , x n ( t ) \boldsymbol{x}_1 (t), \boldsymbol{x}_2 (t),\dots,\boldsymbol{x}_n (t) 是线性无关的,因此 W ( t 0 ) 0 W(t_0) \neq 0 ,根据线性代数方程组的性质,方程组(6)有唯一解 c 1 , c 2 ,   , c n c_1,c_2,\cdots,c_n . 以这组确定了的 c 1 , c 2 ,   , c n c_1,c_2,\cdots,c_n 构成向量函数 c 1 x 1 ( t ) + c 2 x 2 ( t ) + + c n x n ( t ) c_1\boldsymbol{x}_1(t)+c_2\boldsymbol{x}_2(t)+\cdots+c_n\boldsymbol{x}_n(t) ,那么它是式(5)的解. 由式(6)可知 x ( t 0 ) \boldsymbol{x}(t_0) c 1 x 1 ( t 0 ) + c 2 x 2 ( t 0 ) + + c n x n ( t 0 ) c_1\boldsymbol{x}_1(t_0)+c_2\boldsymbol{x}_2(t_0)+\cdots+c_n\boldsymbol{x}_n(t_0) 具有相同的初始条件. 由解的唯一性,得到
$$ (7) x ( t 0 ) c 1 x 1 ( t 0 ) + c 2 x 2 ( t 0 ) + + c n x n ( t 0 ) \boldsymbol{x}(t_0) \equiv c_1\boldsymbol{x}_1(t_0)+c_2\boldsymbol{x}_2(t_0)+\cdots+c_n\boldsymbol{x}_n(t_0) \tag{7}
定理证毕.

基解矩阵

如果一个 n × n n \times n 矩阵的每一列都是式(5)的解,我们称这个矩阵为式(5)的解矩阵. 如果其所有列在 a t b a \leq t \leq b 上是线性无关的, 则称其为式(5)的基解矩阵. 我们用 Φ ( t ) = [ ϕ 1 ( t ) , ϕ 2 ( t ) ,   , ϕ n ( t ) ] \boldsymbol{\Phi}(t)=[ \boldsymbol{\phi}_1(t), \boldsymbol{\phi}_2(t), \cdots, \boldsymbol{\phi}_n(t) ] 表示式(5)的基解矩阵.

基解矩阵的性质1

如果 Φ ( t ) \boldsymbol{\Phi}(t) 为式(5)的基解矩阵, 那么式(5)的任一解 Ψ ( t ) \boldsymbol{\Psi}(t) 可表示为
Ψ ( t ) = Φ ( t ) c \boldsymbol{\Psi}(t)=\boldsymbol{\Phi (t) c}

基解矩阵的性质2

式(5)的一个解矩阵 Φ ( t ) \boldsymbol{\Phi}(t) 是基解矩阵的充要条件是 d e t Φ ( t ) 0 a t b det \boldsymbol{\Phi} (t) \neq 0 \quad a \leq t \leq b . 而且, 如果对某一个 t 0 [ a , b ] , d e t Φ ( t 0 ) 0 t_0 \in [a,b], det \boldsymbol{\Phi}(t_0) \neq 0 , 则 d e t Φ ( t ) 0 , a t b det \boldsymbol{\Phi}(t) \neq 0, \quad a \leq t \leq b

非齐线性微分方程组

接下来讨论非齐线性微分方程组的性质及求解
(4) x = A ( t ) x + f ( t ) \boldsymbol{x}'=\boldsymbol{A}(t)\boldsymbol{x}+f(t) \tag{4}
(5) x = A ( t ) x \boldsymbol{x}'=\boldsymbol{A}(t)\boldsymbol{x} \tag{5}

非齐线性微分方程组的性质

性质1

如果 φ ( t ) \boldsymbol{\varphi}(t) 是式(4)的解, ψ ( t ) \boldsymbol{\psi}(t) 是式(5)的解, 则 φ ( t ) + ψ ( t ) \boldsymbol{\varphi}(t) + \boldsymbol{\psi}(t) 是式(4)的解.

性质2

如果 φ ~ ( t ) \tilde \boldsymbol{\varphi}(t) φ ˉ ( t ) \bar\boldsymbol{\varphi}(t) 是式(4)的两个解, 则 φ ~ ( t ) φ ˉ ( t ) \tilde \boldsymbol{\varphi}(t) - \bar\boldsymbol{\varphi}(t) 是式(5)的解

性质3

Φ ( t ) \boldsymbol{\Phi}(t) 是式5的基解矩阵, φ ˉ ( t ) \bar \boldsymbol{\varphi}(t) 是式(4)的某一解, 则式(4)的任一解 φ ( t ) \boldsymbol{\varphi}(t) 都可以表示为
φ ( t ) = Φ ( t ) c + φ ˉ ( t ) \boldsymbol{\varphi}(t)=\boldsymbol{\Phi}(t) \boldsymbol{c} + \bar \boldsymbol{\varphi}(t)
这里 c c 是确定的常数列向量

猜你喜欢

转载自blog.csdn.net/freeyy1314/article/details/83239639