索引
- 传送门
- 定义1 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, n ∈ Z > 0 n\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} n∈Z>0. 若 x n ≡ a m o d m { {x}^{n}}\equiv a\text{ }\bmod m xn≡a modm有解, 则称 a a a为模 m m m的 n n n次剩余; 若 x n ≡ a m o d m { {x}^{n}}\equiv a\text{ }\bmod m xn≡a modm无解, 则称 a a a为模 m m m的 n n n次非剩余.
- 定理2 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根 r r r, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 则成立等价关系 a 是 模 m 的 n 次 剩 余 . ⇔ gcd ( n , φ ( m ) ) ∣ in d r ( a ) . ⇔ a φ ( m ) gcd ( n , φ ( m ) ) ≡ 1 m o d m . a是模m的n次剩余.\text{ }\Leftrightarrow \text{ }\left. \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) \right|\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)\text{. }\Leftrightarrow \text{ }{ {a}^{\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right)}}}\equiv 1\text{ }\bmod m. a是模m的n次剩余. ⇔ gcd(n,φ(m))∣indr(a). ⇔ agcd(n,φ(m))φ(m)≡1 modm.
- 推论3 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0, 在模 m m m的一个既约剩余系中, 有 φ ( m ) gcd ( n , φ ( m ) ) \frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right)} gcd(n,φ(m))φ(m)个 n n n次剩余 (针对 n n n次剩余的个数).
- 推论4 p p p是奇素数, 则在模 p p p的一个既约剩余系中有 p − 1 2 \frac{p-1}{2} 2p−1个 2 2 2次剩余.
- 定理5 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 若 a a a是模 m m m的 n n n次剩余, 则 x n ≡ a m o d m { {x}^{n}}\equiv a\text{ }\bmod m xn≡a modm有 gcd ( n , φ ( m ) ) \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) gcd(n,φ(m))个解 (针对方程解的个数).
- 定理6 (指数公式) 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根 r r r, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 则 a a a对模 m m m的指数为 φ ( m ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) . \frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)}. gcd(indr(a),φ(m))φ(m).
- 推论7 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根 r r r, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 则 a a a是模 m m m的原根当且仅当 gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) = 1. \gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)=1. gcd(indr(a),φ(m))=1.
- 定理8 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根, δ ∈ Z > 0 \delta \in { {\mathbb{Z}}_{>0}} δ∈Z>0且 δ ∣ φ ( m ) \left. \delta \right|\varphi \left( m \right) δ∣φ(m), 则成立 ∣ { a ∈ Z : 1 ≤ a < m , gcd ( a , m ) = 1 , a 对 模 m 的 指 数 = δ } ∣ = φ ( δ ) . \left| \left\{ a\in \mathbb{Z}:\text{ }1\le a<m,\text{ }\gcd \left( a,m \right)=1,\text{ }a对模m的指数=\delta \right\} \right|=\varphi \left( \delta \right). ∣{ a∈Z: 1≤a<m, gcd(a,m)=1, a对模m的指数=δ}∣=φ(δ).
- 推论9 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根, 则 m m m的原根有 φ ( φ ( m ) ) \varphi \left( \varphi \left( m \right) \right) φ(φ(m))个.
- 定理10 设 q 1 , q 2 , ⋯ , q s { {q}_{1}},{ {q}_{2}},\cdots ,{ {q}_{s}} q1,q2,⋯,qs是 φ ( m ) \varphi \left( m \right) φ(m)的一切不同的素因数, 则 g g g是模 m m m的一个原根的充分必要条件是 g g g是对模 m m m的 q i ( i = 1 , 2 , ⋯ , s ) { {q}_{i}}\left( i=1,2,\cdots ,s \right) qi(i=1,2,⋯,s)次非剩余.
传送门
本文相应的练习和例题可以参见博文《数论之模m的n次剩余与非剩余 若干练习》.
定义1 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, n ∈ Z > 0 n\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} n∈Z>0. 若 x n ≡ a m o d m { {x}^{n}}\equiv a\text{ }\bmod m xn≡a modm有解, 则称 a a a为模 m m m的 n n n次剩余; 若 x n ≡ a m o d m { {x}^{n}}\equiv a\text{ }\bmod m xn≡a modm无解, 则称 a a a为模 m m m的 n n n次非剩余.
注 该定义中要求 m ∈ Z > 0 m\in {
{\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根, 由博文《原根的存在性 相关定理(二)》中的定理13, n n n次剩余与非剩余的概念的讨论前提要求 m = 2 , 4 , p k , 2 p k m=2,\text{ }4,\text{ }{
{p}^{k}},2{
{p}^{k}} m=2, 4, pk,2pk, 其中 p p p是奇素数.
定理2 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根 r r r, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 则成立等价关系 a 是 模 m 的 n 次 剩 余 . ⇔ gcd ( n , φ ( m ) ) ∣ in d r ( a ) . ⇔ a φ ( m ) gcd ( n , φ ( m ) ) ≡ 1 m o d m . a是模m的n次剩余.\text{ }\Leftrightarrow \text{ }\left. \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) \right|\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)\text{. }\Leftrightarrow \text{ }{ {a}^{\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right)}}}\equiv 1\text{ }\bmod m. a是模m的n次剩余. ⇔ gcd(n,φ(m))∣indr(a). ⇔ agcd(n,φ(m))φ(m)≡1 modm.
证明
-
先证明 a a a是模 m m m的 n n n次剩余等价于
{ n y ≡ in d r ( a ) m o d φ ( m ) y = in d r ( x ) (2.1) \left\{ \begin{aligned} & ny\equiv \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)\text{ }\bmod \varphi \left( m \right) \\ & y=\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( x \right) \\ \end{aligned} \right. \tag{2.1} { ny≡indr(a) modφ(m)y=indr(x)(2.1)
有解.
( ⇒ ) \left( \Rightarrow \right) (⇒)若 a a a是模 m m m的 n n n次剩余, 则 ∃ x 0 ∈ Z \exists { {x}_{0}}\in \mathbb{Z} ∃x0∈Z, 成立
x 0 n ≡ a m o d m . (2.2) { {x}_{0}}^{n}\equiv a\text{ }\bmod m. \tag{2.2} x0n≡a modm.(2.2)
由于 gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 结合式(2.2), 成立 gcd ( x 0 n , m ) = 1 \gcd \left( { {x}_{0}}^{n},m \right)=1 gcd(x0n,m)=1, 因此由博文《数论之指标(离散对数) 理论基础》中的定义4, in d r ( a ) , in d r ( x 0 n ) \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\text{ in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {x}_{0}}^{n} \right) indr(a), indr(x0n)存在, 基于此可将 x 0 n , a { {x}_{0}}^{n},\text{ }a x0n, a视为 r r r的幂, 并由博文《数论之指数和原根》中的定理5(2), 成立
n in d r ( x 0 ) ≡ in d r ( x 0 n ) ≡ in d r ( a ) m o d φ ( m ) , n\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {x}_{0}} \right)\equiv \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {x}_{0}}^{n} \right)\equiv \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)\text{ }\bmod \varphi \left( m \right), nindr(x0)≡indr(x0n)≡indr(a) modφ(m),
其中 φ ( m ) \varphi \left( m \right) φ(m)是原根 r r r对模 m m m的指数, 此时式(2.1)有解
{ x ≡ x 0 m o d m y ≡ in d r ( x 0 ) m o d φ ( m ) \left\{ \begin{aligned} & x\equiv { {x}_{0}}\text{ }\bmod m \\ & y\equiv \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {x}_{0}} \right)\text{ }\bmod \varphi \left( m \right) \\ \end{aligned} \right. { x≡x0 modmy≡indr(x0) modφ(m)
( ⇐ ) \left( \Leftarrow \right) (⇐)若式(2.1)有解, 设其一个解为 { x = x 0 y = in d r ( x 0 ) \left\{ \begin{aligned} & x={ {x}_{0}} \\ & y=\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {x}_{0}} \right) \\ \end{aligned} \right. { x=x0y=indr(x0), 成立
in d r ( x 0 n ) ≡ n in d r ( x 0 ) = in d r ( a ) m o d φ ( m ) , \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {x}_{0}}^{n} \right)\equiv n\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {x}_{0}} \right)=\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)\text{ }\bmod \varphi \left( m \right), indr(x0n)≡nindr(x0)=indr(a) modφ(m),
其中 φ ( m ) \varphi \left( m \right) φ(m)是原根 r r r对模 m m m的指数, 由博文《数论之指数和原根》中的定理5(2), 成立
r in d r ( x 0 n ) ≡ r in d r ( a ) m o d m , { {r}^{\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {x}_{0}}^{n} \right)}}\equiv { {r}^{\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)}}\text{ }\bmod m, rindr(x0n)≡rindr(a) modm,
即 x n ≡ a m o d m { {x}^{n}}\equiv a\text{ }\bmod m xn≡a modm有解 x = x 0 x={ {x}_{0}} x=x0, a a a是模 m m m的 n n n次剩余. -
其次证明式(2.1)
{ n y ≡ in d r ( a ) m o d φ ( m ) ① y = in d r ( x ) ② (2.1) \left\{ \begin{aligned} & ny\equiv \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)\text{ }\bmod \varphi \left( m \right)\text{① } \\ & y=\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( x \right)\text{② } \\ \end{aligned} \right. \tag{2.1} { ny≡indr(a) modφ(m)① y=indr(x)② (2.1)
有解等价于 gcd ( n , φ ( m ) ) ∣ in d r ( a ) \left. \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) \right|\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right) gcd(n,φ(m))∣indr(a).
由博文《初等数论 课堂笔记 第二章 – 不定方程》中的定理2.1, 式①有解等价于
gcd ( n , φ ( m ) ) ∣ in d r ( a ) . \left. \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) \right|\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right). gcd(n,φ(m))∣indr(a).
在式①有解的前提下, 设式①的一个解为 y = y 0 y={ {y}_{0}} y=y0, 并令②中的 y = y 0 y={ {y}_{0}} y=y0. 由 r r r是模 m m m原根和博文《数论之指标(离散对数) 理论基础》中的定理1, 成立 gcd ( r y 0 , m ) = 1 \gcd \left( { {r}^{ { {y}_{0}}}},m \right)=1 gcd(ry0,m)=1, 再由博文《数论之指标(离散对数) 理论基础》中的定义4, 方程 r y ≡ r y 0 m o d m { {r}^{y}}\equiv { {r}^{ { {y}_{0}}}}\text{ }\bmod m ry≡ry0 modm有唯一解
y ≡ in d r ( r y 0 ) = y 0 mod φ ( m ) . y\equiv \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {r}^{ { {y}_{0}}}} \right)={ {y}_{0}}\text{ mod}\varphi \left( m \right). y≡indr(ry0)=y0 modφ(m).
即在①有解的情况下, ②也一定有解 { x ≡ r y 0 m o d m y = y 0 m o d φ ( m ) . \left\{ \begin{aligned} & x\equiv { {r}^{ { {y}_{0}}}}\text{ }\bmod m \\ & y={ {y}_{0}}\text{ }\bmod \varphi \left( m \right) \\ \end{aligned} \right.. { x≡ry0 modmy=y0 modφ(m).
因此式(2.1)有解 等价于 式①有解 等价于 gcd ( n , φ ( m ) ) ∣ in d r ( a ) \left. \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) \right|\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right) gcd(n,φ(m))∣indr(a). -
最后证明成立等价关系
gcd ( n , φ ( m ) ) ∣ in d r ( a ) . ⇔ a φ ( m ) gcd ( n , φ ( m ) ) ≡ 1 m o d m . \left. \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) \right|\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right).\text{ }\Leftrightarrow \text{ }{ {a}^{\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right)}}}\equiv 1\text{ }\bmod m. gcd(n,φ(m))∣indr(a). ⇔ agcd(n,φ(m))φ(m)≡1 modm.
事实上, 显然成立
gcd ( n , φ ( m ) ) ∣ in d r ( a ) . ⇔ φ ( m ) ∣ φ ( m ) in d r ( a ) gcd ( n , φ ( m ) ) . ⇔ a φ ( m ) gcd ( n , φ ( m ) ) = ( r in d r ( a ) ) φ ( m ) gcd ( n , φ ( m ) ) = r φ ( m ) in d r ( a ) gcd ( n , φ ( m ) ) = r k φ ( m ) = ( r φ ( m ) ) k ≡ 1 m o d m , ∃ k ∈ Z > 0 . \begin{aligned} & \left. \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) \right|\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)\text{. } \\ & \Leftrightarrow \left. \varphi \left( m \right) \right|\frac{\varphi \left( m \right)\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)}{\gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right)}. \\ & \Leftrightarrow { {a}^{\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right)}}}={ {\left( { {r}^{\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)}} \right)}^{\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right)}}}={ {r}^{\frac{\varphi \left( m \right)\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)}{\gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right)}}} \\ & ={ {r}^{k\varphi \left( m \right)}}={ {\left( { {r}^{\varphi \left( m \right)}} \right)}^{k}}\equiv 1\text{ }\bmod m,\text{ }\exists k\in { {\mathbb{Z}}_{>0}}. \\ \end{aligned} gcd(n,φ(m))∣indr(a). ⇔φ(m)∣gcd(n,φ(m))φ(m)indr(a).⇔agcd(n,φ(m))φ(m)=(rindr(a))gcd(n,φ(m))φ(m)=rgcd(n,φ(m))φ(m)indr(a)=rkφ(m)=(rφ(m))k≡1 modm, ∃k∈Z>0.
推论3 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0, 在模 m m m的一个既约剩余系中, 有 φ ( m ) gcd ( n , φ ( m ) ) \frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right)} gcd(n,φ(m))φ(m)个 n n n次剩余 (针对 n n n次剩余的个数).
证明 由定理2, a a a是模 m m m的 n n n次剩余 ⇔ gcd ( n , φ ( m ) ) ∣ in d r ( a ) \Leftrightarrow \left. \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) \right|\text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right) ⇔gcd(n,φ(m))∣indr(a), 而由博文《数论之指标(离散对数) 理论基础》中的定理1和定义4, in d r ( a ) \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right) indr(a)在模去 φ ( m ) \varphi \left( m \right) φ(m)的意I义下刚好有 φ ( m ) \varphi \left( m \right) φ(m)个, 可取遍 { 0 , 1 , ⋯ , φ ( m ) − 1 } \left\{ 0,1,\cdots ,\varphi \left( m \right)-1 \right\} {
0,1,⋯,φ(m)−1}. 因此模 m m m的 n n n次剩余的个数等于 { 0 , 1 , ⋯ , φ ( m ) − 1 } \left\{ 0,1,\cdots ,\varphi \left( m \right)-1 \right\} {
0,1,⋯,φ(m)−1}中 gcd ( n , φ ( m ) ) \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) gcd(n,φ(m))的倍数的个数 g g g. 又因为 0 0 0就是 gcd ( n , φ ( m ) ) \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) gcd(n,φ(m))的倍数, 因此显然有
g = [ φ ( m ) gcd ( n , φ ( m ) ) ] = φ ( m ) gcd ( n , φ ( m ) ) . g=\left[ \frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right)} \right]=\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right)}. g=[gcd(n,φ(m))φ(m)]=gcd(n,φ(m))φ(m).
推论4 p p p是奇素数, 则在模 p p p的一个既约剩余系中有 p − 1 2 \frac{p-1}{2} 2p−1个 2 2 2次剩余.
证明 由推论3, 在模 p p p的一个既约剩余系中 2 2 2次剩余的个数是
φ ( p ) gcd ( 2 , φ ( p ) ) = p − 1 gcd ( 2 , p − 1 ) = p − 1 2 . ( 2 ∣ p − 1 ) \frac{\varphi \left( p \right)}{\gcd \left( 2,\varphi \left( p \right) \right)}=\frac{p-1}{\gcd \left( 2,p-1 \right)}=\frac{p-1}{2}.\text{ }\left( \left. 2 \right|p-1 \right) gcd(2,φ(p))φ(p)=gcd(2,p−1)p−1=2p−1. (2∣p−1)
定理5 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 若 a a a是模 m m m的 n n n次剩余, 则 x n ≡ a m o d m { {x}^{n}}\equiv a\text{ }\bmod m xn≡a modm有 gcd ( n , φ ( m ) ) \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) gcd(n,φ(m))个解 (针对方程解的个数).
证明
-
首先证明方程
A y = B m o d M (5.1) Ay=B\text{ }\bmod M \tag{5.1} Ay=B modM(5.1)
的解在模 M M M的意义下有 gcd ( A , M ) \gcd \left( A,M \right) gcd(A,M)个.
由式(5.1), ∃ z ∈ Z \exists z\in \mathbb{Z} ∃z∈Z, 成立
A y + M z = B . (5.2) Ay+Mz=B. \tag{5.2} Ay+Mz=B.(5.2)
由式(5.2)也能推得式(5.1)成立, 因此式(5.1)中解 y m o d M y\text{ }\bmod M y modM的个数 = = =式(5.2)中解 y m o d M y\text{ }\bmod M y modM的个数. 若式(5.2)有特解 y 0 { {y}_{0}} y0, 则有通解
y ( t ) = y 0 − M gcd ( A , M ) t , t ∈ Z . (5.3) y\left( t \right)={ {y}_{0}}-\frac{M}{\gcd \left( A,M \right)}t,\text{ }t\in \mathbb{Z}. \tag{5.3} y(t)=y0−gcd(A,M)Mt, t∈Z.(5.3)
若成立 y ( t 1 ) ≡ y ( t 2 ) m o d M y\left( { {t}_{1}} \right)\equiv y\left( { {t}_{2}} \right)\text{ }\bmod M y(t1)≡y(t2) modM, 由式(5.3), 则有
y 0 − M gcd ( A , M ) t 1 ≡ y 0 − M gcd ( A , M ) t 2 m o d M . ⇔ M gcd ( A , M ) t 1 ≡ M gcd ( A , M ) t 2 m o d M . ⇔ M t 1 ≡ M t 2 m o d ( M × gcd ( A , M ) ) . ⇔ t 1 ≡ t 2 m o d gcd ( A , M ) . \begin{aligned} & { {y}_{0}}-\frac{M}{\gcd \left( A,M \right)}{ {t}_{1}}\equiv { {y}_{0}}-\frac{M}{\gcd \left( A,M \right)}{ {t}_{2}}\text{ }\bmod M. \\ & \Leftrightarrow \frac{M}{\gcd \left( A,M \right)}{ {t}_{1}}\equiv \frac{M}{\gcd \left( A,M \right)}{ {t}_{2}}\text{ }\bmod M. \\ & \Leftrightarrow M{ {t}_{1}}\equiv M{ {t}_{2}}\text{ }\bmod \left( M\times \gcd \left( A,M \right) \right). \\ & \Leftrightarrow { {t}_{1}}\equiv { {t}_{2}}\text{ }\bmod \gcd \left( A,M \right). \\ \end{aligned} y0−gcd(A,M)Mt1≡y0−gcd(A,M)Mt2 modM.⇔gcd(A,M)Mt1≡gcd(A,M)Mt2 modM.⇔Mt1≡Mt2 mod(M×gcd(A,M)).⇔t1≡t2 modgcd(A,M).
于是式(5.1), (5.2)中在模 M M M的意义下 y y y均有 gcd ( A , M ) \gcd \left( A,M \right) gcd(A,M)个解. -
基于上面的论述, 若 a a a是模 m m m的 n n n次剩余, 由定义1, 方程
x n ≡ a m o d m (5.4) { {x}^{n}}\equiv a\text{ }\bmod m \tag{5.4} xn≡a modm(5.4)
有解 x x x. 设 m m m的一个原根为 r r r. 由于 gcd ( x n , m ) = gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( { {x}^{n}},m \right)=\gcd \left( a,m \right)=1 gcd(xn,m)=gcd(a,m)=1, 因此 in d r ( x n ) , in d r ( a ) \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {x}^{n}} \right),\text{ in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right) indr(xn), indr(a)存在, 由博文《数论之指数和原根》中的定理5(2), 方程(5.4)解 x x x满足
n in d r ( x ) ≡ in d r ( x n ) ≡ in d r ( a ) m o d φ ( m ) . (5.5) n\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( x \right)\equiv \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {x}^{n}} \right)\equiv \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)\text{ }\bmod \varphi \left( m \right). \tag{5.5} nindr(x)≡indr(xn)≡indr(a) modφ(m).(5.5)
而由第一部分的论述, 式(5.5)解 in d r ( x ) mod φ ( m ) \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( x \right)\text{ mod}\varphi \left( m \right) indr(x) modφ(m)的个数为 gcd ( n , φ ( m ) ) \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) gcd(n,φ(m)), 而由于一个解 in d r ( x ) m o d φ ( m ) \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( x \right)\text{ }\bmod \varphi \left( m \right) indr(x) modφ(m)对应一个解 x m o d m x\text{ }\bmod m x modm, 因此解 x m o d m x\text{ }\bmod m x modm的个数也为 gcd ( n , φ ( m ) ) \gcd \left( n,\varphi \left( m \right) \right) gcd(n,φ(m)).
定理6 (指数公式) 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根 r r r, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 则 a a a对模 m m m的指数为 φ ( m ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) . \frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)}. gcd(indr(a),φ(m))φ(m).
证明 设 a a a对模 m m m的指数为 δ \delta δ.
-
首先证明成立
φ ( m ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) ∣ δ . \left. \frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)} \right|\delta . gcd(indr(a),φ(m))φ(m)∣∣∣∣δ.
δ \delta δ是 a a a对模 m m m的指数, 成立
a δ ≡ 1 m o d m . (6.1) { {a}^{\delta }}\equiv 1\text{ }\bmod m. \tag{6.1} aδ≡1 modm.(6.1)
gcd ( a δ , m ) = gcd ( 1 , m ) = 1 \gcd \left( { {a}^{\delta }},m \right)=\gcd \left( 1,m \right)=1 gcd(aδ,m)=gcd(1,m)=1, in d r ( a δ ) , in d r ( 1 ) \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {a}^{\delta }} \right),\text{ in}{ {\text{d}}_{r}}\left( 1 \right) indr(aδ), indr(1)存在. 对式(6.1)两边取 in d r \text{in}{ {\text{d}}_{r}} indr, 由博文《数论之指数和原根》中的定理5(2), 得到
δ in d r ( a ) ≡ in d r ( a δ ) ≡ in d r ( 1 ) = 0 mod φ ( m ) . (6.2) \delta \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)\equiv \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( { {a}^{\delta }} \right)\equiv \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( 1 \right)=0\text{ mod}\varphi \left( m \right). \tag{6.2} δindr(a)≡indr(aδ)≡indr(1)=0 modφ(m).(6.2)
式(6.2)蕴涵了
φ ( m ) ∣ δ in d r ( a ) . (6.3) \left. \varphi \left( m \right) \right|\delta \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right). \tag{6.3} φ(m)∣δindr(a).(6.3)
gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 由欧拉定理, 成立
a φ ( m ) ≡ 1 m o d m . (6.4) { {a}^{\varphi \left( m \right)}}\equiv 1\text{ }\bmod m. \tag{6.4} aφ(m)≡1 modm.(6.4)
由式(6.4)和博文《数论之指数和原根》中的定理5(3), 成立
δ ∣ φ ( m ) . (6.5) \left. \delta \right|\varphi \left( m \right). \tag{6.5} δ∣φ(m).(6.5)
式(6.3), (6.5)蕴涵了
φ ( m ) δ ∣ in d r ( a ) . (6.6) \left. \frac{\varphi \left( m \right)}{\delta } \right|\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right). \tag{6.6} δφ(m)∣∣∣∣indr(a).(6.6)
由式(6.5), 也显然成立
φ ( m ) δ ∣ φ ( m ) . (6.7) \left. \frac{\varphi \left( m \right)}{\delta } \right|\varphi \left( m \right). \tag{6.7} δφ(m)∣∣∣∣φ(m).(6.7)
由式(6.6), (6.7)和最大公因数的性质, 得到 φ ( m ) δ ∣ gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) \left. \frac{\varphi \left( m \right)}{\delta } \right|\gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right) δφ(m)∣∣∣gcd(indr(a),φ(m)), 即有
φ ( m ) ∣ δ gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) . (6.8) \left. \varphi \left( m \right) \right|\delta \gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right). \tag{6.8} φ(m)∣δgcd(indr(a),φ(m)).(6.8)
显然成立
gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) ∣ φ ( m ) . (6.9) \left. \gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right) \right|\varphi \left( m \right). \tag{6.9} gcd(indr(a),φ(m))∣φ(m).(6.9)
由式(6.8), (6.9), 成立
φ ( m ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) ∣ δ . (6.10) \left. \frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)} \right|\delta. \tag{6.10} gcd(indr(a),φ(m))φ(m)∣∣∣∣δ.(6.10) -
再证明成立
δ ∣ φ ( m ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) . \left. \delta \right|\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)}. δ∣gcd(indr(a),φ(m))φ(m).
事实上, 由于 r r r是模 m m m的原根, 成立
r φ ( m ) ≡ 1 m o d m . (6.11) { {r}^{\varphi \left( m \right)}}\equiv 1\text{ }\bmod m. \tag{6.11} rφ(m)≡1 modm.(6.11)
基于式(6.11), 得到
a φ ( m ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) ≡ ( r in d r ( a ) ) φ ( m ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) = ( r φ ( m ) ) in d r ( a ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) ≡ 1 m o d m , { {a}^{\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)}}}\equiv { {\left( { {r}^{\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)}} \right)}^{\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)}}}={ {\left( { {r}^{\varphi \left( m \right)}} \right)}^{\frac{\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)}{\gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)}}}\equiv \text{1 }\bmod m, agcd(indr(a),φ(m))φ(m)≡(rindr(a))gcd(indr(a),φ(m))φ(m)=(rφ(m))gcd(indr(a),φ(m))indr(a)≡1 modm,
其中 in d r ( a ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) ∈ Z > 0 \frac{\text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right)}{\gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)}\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} gcd(indr(a),φ(m))indr(a)∈Z>0. 根据博文《数论之指数和原根》中的定理5(3), 立即得到
δ ∣ φ ( m ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) . (6.12) \left. \delta \right|\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)}. \tag{6.12} δ∣gcd(indr(a),φ(m))φ(m).(6.12) -
由式(6.10), (6.12), 成立
δ = φ ( m ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) . \delta =\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)}. δ=gcd(indr(a),φ(m))φ(m).
推论7 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根 r r r, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 则 a a a是模 m m m的原根当且仅当 gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) = 1. \gcd \left( \text{in}{ {\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)=1. gcd(indr(a),φ(m))=1.
证明 a a a是模 m m m的原根 蕴涵 a a a对模 m m m的指数 δ = φ ( m ) \delta =\varphi \left( m \right) δ=φ(m), 由定理6, 成立
δ = φ ( m ) = φ ( m ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) , \delta =\varphi \left( m \right)=\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)}, δ=φ(m)=gcd(indr(a),φ(m))φ(m),
即有
gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) = 1. \gcd \left( \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)=1. gcd(indr(a),φ(m))=1.
定理8 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根, δ ∈ Z > 0 \delta \in { {\mathbb{Z}}_{>0}} δ∈Z>0且 δ ∣ φ ( m ) \left. \delta \right|\varphi \left( m \right) δ∣φ(m), 则成立 ∣ { a ∈ Z : 1 ≤ a < m , gcd ( a , m ) = 1 , a 对 模 m 的 指 数 = δ } ∣ = φ ( δ ) . \left| \left\{ a\in \mathbb{Z}:\text{ }1\le a<m,\text{ }\gcd \left( a,m \right)=1,\text{ }a对模m的指数=\delta \right\} \right|=\varphi \left( \delta \right). ∣{ a∈Z: 1≤a<m, gcd(a,m)=1, a对模m的指数=δ}∣=φ(δ).
证明 设 r r r是模 m m m的一个原根, 记
T = { a ∈ Z : 1 ≤ a < m , gcd ( a , m ) = 1 , a 对 模 m 的 指 数 = δ } . (8.1) T=\left\{ a\in \mathbb{Z}:\text{ }1\le a<m,\text{ }\gcd \left( a,m \right)=1,\text{ }a对模m的指数=\delta \right\}. \tag{8.1} T={
a∈Z: 1≤a<m, gcd(a,m)=1, a对模m的指数=δ}.(8.1)
根据定理6, a a a对模 m m m的指数 δ \delta δ满足
δ = φ ( m ) gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) . \delta =\frac{\varphi \left( m \right)}{\text{gcd}\left( \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)}. δ=gcd(indr(a),φ(m))φ(m).
因此式(8.1)可等价表示为
T = { a ∈ Z : 1 ≤ a < m , gcd ( a , m ) = 1 , gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) = φ ( m ) δ } . (8.2) T=\left\{ a\in \mathbb{Z}:\text{ }1\le a<m,\text{ }\gcd \left( a,m \right)=1,\text{ gcd}\left( \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)=\frac{\varphi \left( m \right)}{\delta } \right\}. \tag{8.2} T={
a∈Z: 1≤a<m, gcd(a,m)=1, gcd(indr(a),φ(m))=δφ(m)}.(8.2)
满足 1 ≤ a < m 1\le a<m 1≤a<m且 gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1的数构成模 m m m的一个既约剩余系 Υ \Upsilon Υ, ∣ Υ ∣ = φ ( m ) \left| \Upsilon \right|=\varphi \left( m \right) ∣Υ∣=φ(m). ∀ a 1 , a 2 ∈ Υ \forall {
{a}_{1}},{
{a}_{2}}\in \Upsilon ∀a1,a2∈Υ满足 a 1 ≠ a 2 {
{a}_{1}}\ne {
{a}_{2}} a1=a2, in d r ( a 1 ) ≠ in d r ( a 2 ) \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( {
{a}_{1}} \right)\ne \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( {
{a}_{2}} \right) indr(a1)=indr(a2); ∀ a ∈ Υ \forall a\in \Upsilon ∀a∈Υ, in d r ( a ) ∈ { 0 , 1 , ⋯ , φ ( m ) − 1 } \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right)\in \left\{ 0,1,\cdots ,\varphi \left( m \right)-1 \right\} indr(a)∈{
0,1,⋯,φ(m)−1}. 因此 Υ \Upsilon Υ与 { 0 , 1 , ⋯ , φ ( m ) − 1 } \left\{ 0,1,\cdots ,\varphi \left( m \right)-1 \right\} {
0,1,⋯,φ(m)−1}之间存在一一对应的关系(这点很重要). 基于此, 式(8.2)可等价表示为
T = { in d r ( a ) ∈ Z : 0 ≤ in d r ( a ) < φ ( m ) , gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) = φ ( m ) δ } . (8.3) T=\left\{ \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right)\in \mathbb{Z}:\text{ 0}\le \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right)<\varphi \left( m \right),\text{ gcd}\left( \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)=\frac{\varphi \left( m \right)}{\delta } \right\}. \tag{8.3} T={
indr(a)∈Z: 0≤indr(a)<φ(m), gcd(indr(a),φ(m))=δφ(m)}.(8.3)
由式(8.4)
gcd ( in d r ( a ) , φ ( m ) ) = φ ( m ) δ (8.4) \gcd \left( \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right),\varphi \left( m \right) \right)=\frac{\varphi \left( m \right)}{\delta } \tag{8.4} gcd(indr(a),φ(m))=δφ(m)(8.4)
有 φ ( m ) δ ∣ in d r ( a ) \left. \frac{\varphi \left( m \right)}{\delta } \right|\text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right) δφ(m)∣∣∣indr(a), 可设 in d r ( a ) = φ ( m ) δ u \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right)=\frac{\varphi \left( m \right)}{\delta }u indr(a)=δφ(m)u. 则式(8.4)等价于
gcd ( φ ( m ) δ u , φ ( m ) δ δ ) = φ ( m ) δ gcd ( u , δ ) = φ ( m ) δ , \gcd \left( \frac{\varphi \left( m \right)}{\delta }u,\frac{\varphi \left( m \right)}{\delta }\delta \right)=\frac{\varphi \left( m \right)}{\delta }\gcd \left( u,\delta \right)=\frac{\varphi \left( m \right)}{\delta }, gcd(δφ(m)u,δφ(m)δ)=δφ(m)gcd(u,δ)=δφ(m),
蕴涵了
gcd ( u , δ ) = 1. \gcd \left( u,\delta \right)=1. gcd(u,δ)=1.
且 0 ≤ in d r ( a ) < φ ( m ) 0\le \text{in}{
{\text{d}}_{r}}\left( a \right)<\varphi \left( m \right) 0≤indr(a)<φ(m)也蕴涵 0 ≤ φ ( m ) δ u < φ ( m ) 0\le \frac{\varphi \left( m \right)}{\delta }u<\varphi \left( m \right) 0≤δφ(m)u<φ(m)即
0 ≤ u < δ . 0\le u<\delta . 0≤u<δ.
因此式(8.3)可等价表示为
T = { φ ( m ) δ u ∈ Z : 0 ≤ u < δ , gcd ( u , δ ) = 1 } . T=\left\{ \frac{\varphi \left( m \right)}{\delta }u\in \mathbb{Z}:\text{ }0\le u<\delta ,\text{ }\gcd \left( u,\delta \right)=1 \right\}. T={
δφ(m)u∈Z: 0≤u<δ, gcd(u,δ)=1}.
至此显然可以看出 ∣ T ∣ = φ ( δ ) . \left| T \right|=\varphi \left( \delta \right). ∣T∣=φ(δ). 定理8得证.
推论9 设 m ∈ Z > 0 m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} m∈Z>0有原根, 则 m m m的原根有 φ ( φ ( m ) ) \varphi \left( \varphi \left( m \right) \right) φ(φ(m))个.
证明 m m m的原根对模 m m m的指数均为 φ ( m ) \varphi \left( m \right) φ(m), 由定理8, 立即可得模 m m m原根个数为 φ ( φ ( m ) ) \varphi \left( \varphi \left( m \right) \right) φ(φ(m))个.
定理10 设 q 1 , q 2 , ⋯ , q s { {q}_{1}},{ {q}_{2}},\cdots ,{ {q}_{s}} q1,q2,⋯,qs是 φ ( m ) \varphi \left( m \right) φ(m)的一切不同的素因数, 则 g g g是模 m m m的一个原根的充分必要条件是 g g g是对模 m m m的 q i ( i = 1 , 2 , ⋯ , s ) { {q}_{i}}\left( i=1,2,\cdots ,s \right) qi(i=1,2,⋯,s)次非剩余.
证明
( ⇒ ) \left( \Rightarrow \right) (⇒)若 g g g是模 m m m的一个原根, 则有 gcd ( g , m ) = 1 \gcd \left( g,m \right)=1 gcd(g,m)=1. 成立
2 ≤ q i = gcd ( q i , φ ( m ) ) ∣ in d g ( g ) = 1 , ∀ i ∈ { 1 , 2 , ⋯ , s } . 2\le {
{q}_{i}}=\gcd \left( {
{q}_{i}},\varphi \left( m \right) \right)\cancel{|}\text{in}{
{\text{d}}_{g}}\left( g \right)=1,\text{ }\forall i\in \left\{ 1,2,\cdots ,s \right\}. 2≤qi=gcd(qi,φ(m))∣
indg(g)=1, ∀i∈{
1,2,⋯,s}.
由定理2, g g g是对模 m m m的 q i ( i = 1 , 2 , ⋯ , s ) {
{q}_{i}}\left( i=1,2,\cdots ,s \right) qi(i=1,2,⋯,s)次非剩余.
( ⇐ ) \left( \Leftarrow \right) (⇐)若 g g g是对模 m m m的 q i ( i = 1 , 2 , ⋯ , s ) {
{q}_{i}}\left( i=1,2,\cdots ,s \right) qi(i=1,2,⋯,s)次非剩余, 则成立
a φ ( m ) q i = a φ ( m ) gcd ( q i , φ ( m ) ) ≡ 1 m o d m , ∀ i ∈ { 1 , 2 , ⋯ , s } . {
{a}^{\frac{\varphi \left( m \right)}{
{
{q}_{i}}}}}={
{a}^{\frac{\varphi \left( m \right)}{\gcd \left( {
{q}_{i}},\varphi \left( m \right) \right)}}}\cancel{\equiv }1\text{ }\bmod m,\text{ }\forall i\in \left\{ 1,2,\cdots ,s \right\}. aqiφ(m)=agcd(qi,φ(m))φ(m)≡
1 modm, ∀i∈{
1,2,⋯,s}.
由于 q 1 , q 2 , ⋯ , q s {
{q}_{1}},{
{q}_{2}},\cdots ,{
{q}_{s}} q1,q2,⋯,qs是 φ ( m ) \varphi \left( m \right) φ(m)的一切不同的素因数, 由博文《原根的存在性 相关定理(二)》中的定理14, g g g是模 m m m的一个原根.